Làng Nguyễn, xã Nguyên Xá (xưa), xã Đông Hưng nay người dân vốn sống bình dị, yêu hòa bình nhưng khi quân giặc tràn về, họ đã vùng lên rào làng kháng chiến, xây dựng nơi đây thành pháo đài bất khả xâm phạm, vinh dự được Bác Hồ tặng cờ “Nguyên Xá - làng kiểu mẫu”, được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

Ngày 19/8/1945, Nhân dân Nguyên Xá cùng với quân và dân các xã nhất tề nổi dậy khởi nghĩa giành chính quyền. Khi thực dân Pháp tràn về chiếm đóng quê hương, người dân Nguyên Xá “thà hy sinh tất cả chứ không chịu mất nước, không chịu làm nô lệ”, nhất tề đứng lên đánh giặc. Nhân dân không quản vất vả ngày đêm đào hào, đắp lũy, đắp ụ chiến đấu xây dựng làng kháng chiến, biến các thôn, làng thành pháo đài bất khả xâm phạm. Thực hiện lệnh “tiêu thổ kháng chiến”, Nhân dân đã phá bỏ nhiều nhà cửa, đoạn đường, cầu cống để địch không thể xây dựng căn cứ quân sự hoặc nơi trú ẩn. Ông Nguyễn Như Ngô, thôn Đề Quang, thành viên đội quân báo năm xưa, nay đã ngoài 90 tuổi tự hào kể: Khi tiếng kèn đồng của du kích làng Nguyễn rền vang, quân chủ lực của ta đạp lũy xông ra truy kích, tiêu diệt hàng chục tên địch, thu nhiều vũ khí, mở ra triển vọng mới cho chiến thuật đánh giặc liên hoàn giữa các xã trong vùng du kích, cũng làm thất bại chính sách “giết sạch, đốt sạch, phá sạch” để triệt hạ làng Nguyễn của thực dân Pháp. Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Nguyên Xá có 687 người lên đường nhập ngũ, góp 4.170 tấn lương thực cho Nhà nước, bắn rơi 2 máy bay địch, góp phần giải phóng hoàn toàn Miền Nam, thống nhất đất nước. Ghi nhận thành tích nổi bật đó, năm 1952 Nguyên Xá vinh dự được Bác Hồ tặng cờ thêu 5 chữ vàng “Nguyên Xá - làng kiểu mẫu”; năm 1973, Đảng và Nhà nước đã phong tặng danh hiệu cao quý “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân” cho dân quân du kích xã Nguyên Xá.
Sau 80 năm, kể từ ngày Bác Hồ đọc Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, làng kiểu mẫu xưa - xã Đông Hưng nay đã “thay da, đổi thịt”. Miền quê lưu giữ nhiều nét đẹp văn hóa nghệ thuật dân gian truyền thống là múa rối nước, hát chèo, có làng nghề gần 300 năm tuổi ngày càng đổi mới, phát triển năng động, hội nhập. Ông Nguyễn Thành Tỉnh, thôn Lê Tiến phấn khởi cho biết: Không còn những con đường đất lầy lội, nhà tranh vách đất, không còn hộ đói mà thay vào đó là hình ảnh làng quê trù phú, nhà cửa san sát, khang trang, hiện đại, cơ sở hạ tầng được đầu tư xây mới khang trang, đồng bộ, đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân được nâng lên rõ rệt.

Nhân dân Nguyên Xá xưa, Đông Hưng nay không chỉ “sáng rối, tối chèo” mà còn đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, tích tụ ruộng đất phát triển nông nghiệp hàng hóa, nâng cao năng suất, giá trị trên một đơn vị diện tích canh tác; duy trì, phát triển làng nghề sản xuất bánh kẹo truyền thống, đồng thời du nhập nhiều nghề mới về địa phương nhằm tạo việc làm, nâng cao thu nhập… Cấp ủy, chính quyền xã cũng có nhiều giải pháp “trải thảm đỏ”, nhất là về cải cách thủ tục hành chính, giải phóng mặt bằng nhanh để thu hút đầu tư lấp đầy cụm công nghiệp (CCN) Đông La và CCN Nguyên Xá… nhằm thực hiện đột phá phát triển sản xuất công nghiệp, thương mại, dịch vụ theo hướng bền vững, nâng cao giá trị. Ông Nguyễn Mạnh Duân, Giám đốc Công ty Bảo hộ lao động Lan Phú, CCN Đông La cho biết: Công ty luôn được cấp ủy, chính quyền tạo điều kiện thuận lợi từ khi làm thủ tục đầu tư, xây dựng nhà xưởng và suốt quá trình hoạt động sản xuất. Hiện, công ty đang giải quyết việc làm cho 450 lao động, xuất 300 - 350 nghìn sản phẩm giày dép/tháng, bình quân doanh thu 60 tỷ đồng/năm.

Xã Đông Hưng, phát huy truyền thống cách mạng của quê hương, cấp ủy, chính quyền với sự đồng thuận của Nhân dân luôn đoàn kết, huy động mọi nguồn lực, tận dụng lợi thế để xây dựng làng kiểu mẫu thời hiện đại. Từ một xã thuần nông, đến nay Đông Hưng đã trở thành điểm sáng về phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, là trung tâm thương mại, dịch vụ của vùng. Giai đoạn 2021 - 2025, xã đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân 14,32%/năm. Tỷ trọng công nghiệp, xây dựng cơ bản chiếm tới 65% trong cơ cấu kinh tế. Thu nhập bình quân đầu người năm 2025 ước đạt 90 triệu đồng, gấp 1,7 lần so với năm 2020; 100% thôn, 96 - 98% gia đình đạt danh hiệu “văn hóa”. Tỷ lệ hộ nghèo giảm đều theo từng năm Từ ngày 1/7/2025 đến nay, cả hệ thống chính trị đã và đang nỗ lực khắc phục khó khăn, bảo đảm hoạt động thông suốt, hiệu quả với mục tiêu gần dân, sát dân và phục vụ nhân dân tốt nhất.
Trở về mảnh đất anh hùng, được cùng các cựu du kích sống lại những ngày tháng hào hùng, anh dũng, thăm tượng đài du kích làng Nguyễn, hòa chung không khí hăng say thi đua làm việc, lao động, sản xuất khắp nơi mới thấy tinh thần cách mạng của làng kháng chiến, làng kiểu mẫu vẫn được Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân nơi đây gìn giữ, phát huy, làm động lực để không ngừng đổi mới, sáng tạo, tăng tốc, bứt phá, vững bước tiến vào kỷ nguyên mới./.
Thống kê cơ sở Đông Hưng